Chronische Vermoeidheid (CVS)

Bij het chronische vermoeidheidssyndroom is de aanhoudende vermoeidheid het belangrijkste criterium bij de diagnosestelling. De vermoeidheid is onverklaarbaar (zoals bv. na lange tijd fysieke arbeid), houdt langer aan dan verwacht, komt steeds terug en vermindert niet door rust of slapen. De vermoeidheid komt minstens zes achtereenvolgende maanden voor, samen met minstens vier van de hierna vermelde klachten: concentratie-stoornissen, een pijnlijke keel, gevoelige klieren in hals en oksel, hoofdpijn (qua vorm en ernst nieuw), pijn in verschillende gewrichten (echter zonder zwelling of roodheid).

Criteria

Voor diagnosestelling van het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) bestaan diverse criteria, opgesteld door verschillende onderzoeksgroepen:

- Verenigde Staten: Holmes 1988, Holmes 1992, Fukuda 1994

- Verenigd Koninkrijk: Sharpe 1991

- Australië: Lloyd, 1990

De criteria die momenteel vooral worden gehanteerd zijn deze van Fukuda uit 1994.

Oorzaak en risicofactoren

Een specifieke, hardware-matige, oorzaak voor CVS is nog niet gevonden, om deze reden is dit syndroom vaak omstreden. De arts stelt de diagnose op basis van uitsluiting. Hij zal dus eerst grondig nagaan of er geen onderliggende ziektes zijn die de klachten kunnen veroorzaken. Zoals bv. hypothyroidie (te trage schildklierwerking), slaapapnoe (tijdelijk ophouden van de ademhaling tijdens het slapen), of vermoeidheid als nevenwerking bij medicijngebruik. Dat maakt dat het een tijd kan duren voor men de diagnose kan stellen. Men vermoedt dat er verschillende uitlokkende factoren zijn die op elkaar inspelen. Er wordt dan ook voortdurend en op verschillende domeinen onderzoek gedaan.

Aanpak - Rehabilitatieprogramma

Het feit dat er geen medische oorzaak gevonden wordt, wil niet zeggen dat er geen aanpak voor is.

Het door ons gevolgde rehabilitatieprogramma (terug able worden, terug in staat zijn functies op te nemen) kwam tot stand door middel van interdisciplinaire samenwerking met artsen, allen gespecialiseerd in de problematiek van veralgemeende klachten zoals het chronisch vermoeidheids syndroom, fibromyalgie of spasmofilie. Dit programma wordt continu aangepast en bijgesteld volgens de nieuwste medische bevindingen en de ervaringen van de teams die het programma toepassen. De laatste jaren waren het voornamelijk gegevens uit de bewegingswetenschappen die het programma bijstuurden. Het rehabilitatieprogramma werd voor het eerst voorgesteld op de studiedag in het Universitair Centrum te Kortenberg in 1998. Later, in het voorjaar van 2004, werd een update versie gepresenteerd. Het werd in Body in Peace voorgesteld, tevens werden er twee belangrijke pijlers van toegelicht: ons lichaam werkt niet met hefbomen maar dient te worden gezien als een tensegrale eenheid, de timing in de hersenen is anders dan dewelke we ons voorstellen. Clock time is different from brain time wordt het al eens genoemd. Kort: de meeste bewegingen starten voor we ervan bewust zijn, zelfs voor 'doelbewuste' bewegingen. Dat heeft grote gevolgen voor de revalidatie, zeker van chronische patiënten. 

Ons rehabilitatieprogramma - DoorvoeldBewegen - is pro-actief. Pro-actief wil zeggen op basis van wat je als patiënt kan, niet op basis van wat je niet kan. Dit gebeurt onder andere door gebruik te maken van graded exercises en cognitieve gedragstherapie. Met 'graded excercises' worden oefeningen op maat bedoeld, of anders gezegd, de oefeningen worden aangepast aan wat je (nog) kan. Er staat een paar maal het woord oefeningen. We vinden taal zeer belangrijk en gebruiken daarom liever het woord études. Het betreft immers meer hoe te bewegen dan wat, hoeveel te bewegen. Geleidelijk aan wordt het programma verder opgebouwd. Er wordt dus zeker niet geforceerd. Bij cognitieve gedragtherapie leren we je inzicht te verwerven in hoe je best de dagelijkse activiteiten kan plannen, hoe je energie kan besparen. We helpen je met week- en met dagplanning op basis van het baanbrekende werk van Jerome Singer en Stanley Schachter (The Two-Factor Theory of Emotion). 

Ook de strategie die je hanteert om je doel te bereiken wordt aangepakt. De wijze waarop. Vaak kan men door de onbewuste en niet zelfgekozen wijze waarop je een beweging start bij te sturen heel wat energie sparen.

(Pro-actief = zo vlug mogelijk een directieve therapie opstarten. Een directieve therapie is een behandelvorm waarbij de therapeut actief gebruik maakt van verschillende therapeutische strategieën en huiswerkopdrachten geeft om richting te geven aan veranderingen. De nadruk wordt hierbij steeds gelegd op wat nog kan, niet op wat niet kan.)

Het rehabilitatieprogramma is opgebouwd uit drie onderdelen namelijk instructie, bewegingstherapie en aandachtstraining. 

Instructie

Sturing, dagplanning en energiebeleid

Eens jij en ook je lichaam (want dat is een heel slim instrument) begrepen en ervaren hebt hoe je je lichaam kan aansturen en welke verschillende strategieën daar voor bestaan, versta je ook waarop ons pro-actief beleid is gebaseerd.

Om je dagdagelijkse activiteiten geleidelijk aan te hervatten en terug op te bouwen stellen we samen een dagplanning op. Door middel van die dagplanning kan je gemakkelijker je persoonlijke grenzen achterhalen of afbakenen. Hieraan kan dan je planning en energiebeleid worden aangepast. 

Slaap

Vaak is bij patiënten met moeilijk begrepen klachten de slaap grondig verstoord. In de bewegingspraktijk geven we je praktische tips om terug beter te slapen. We zoeken samen naar een gepast avond- en slaapritueel om beter in te slapen en bekijken welke wekprikkels je 's nachts wakker maken en hoe je die kunt vermijden. We hebben specifieke ervaring met 'slaapmeubilair'.

De twintig-minuten regel

Vaak wordt deze regel foutief voorgesteld. Het is zeker niet zo dat je niet langer dan twintig minuten een zelfde taak mag uitvoeren om dan twintig minuten te rusten. Wel integendeel. We leggen u de twintig- minutenregel uit zoals hij best werkelijk wordt toegepast. Samen met de 'antigif-houdingen' zorgt dit snel voor de gewenste verandering. Zo kan vaak de pijn in nek en schouder adequaat worden aangepakt en krijg je weer grip op je leven. 

Bewegingstherapie

Angst omwille van pijn of vermoeidheid leidt je ertoe dat je weinig of niet beweegt. Het is toch belangrijk dat je blijft bewegen. In beweging blijven zorgt ervoor dat je op een behoorlijk niveau kan blijven functioneren en vooral dat je verdere 'deconditionering' tegengaat. Indien je dat niet doet, bestaat de kans dat je klachten verder toenemen. Het model belasting-belastbaarheid wordt duidelijk uitgelegd zodat je begrijpt waarom in dit stadium zelfs eenvoudige activiteiten belastend zijn.

Onze actieve aanpak bestaat onder andere uit volgende aspecten: 

• Closed-loop bewegen

In het beginstadium leer je eerst veilig en doorvoeld bewegen. Hoe bewegen staat hier centraal. Zonder gepaste bewegingsstrategie zal je hervallen eens je terug zwaardere taken opneemt. Deze fase is essentieel om uit de vicieuze cirkel te geraken. 

• Versterkingsprogramma op basis van trainingsleer

We bieden een gesloten programma aan, stap voor stap. We doen dit echter niet wanneer je nog niet in staat bent closed loop te bewegen. Veel te vaak hebben we mensen in de fase van het opstarten van versterkingsoefeningen zien hervallen. We stellen subdoelen op. Zo geraak je niet na een paar weken ontgoocheld. Want soms is de weg lang. Sorry, maar patiënten die willen lopen / blijven lopen (voor de Nederlanders hardlopen) hebben volgens onze ervaring zo goed als geen kans ooit probleemloos terug functies op te nemen.

• Quota-schema (wandelen, fietsen, zwemmen)

Na leren veilig te bewegen, wordt je functionele herintegratie geleidelijk aan terug opgebouwd. Dit gebeurt door middel van een op maat aangepast cardio-vasculair schema (wandelen, ook Nordic Walking, fietsen, zwemen,...). 

• Aandachtstraining of Mindfulness

We hebben hiervoor al geschreven dat de weg soms lang is. Maar de weg is vaak ook belangrijker dan het doel. Vandaar onze specifieke vorm van traject begeleiding. Aandachtstraining gaat over het aanleren van een nieuwe, meer bewuste levensstijl. Dit loopt uiteraard parallel met het doorvoeld bewegen. In essentie kan het er zelfs niet van worden gescheiden. Het specifieke doel van aandachtstraining is om de stressimmuniteit (weerstandsvermogen) te verhogen en om te leren het evenwicht te herstellen wanneer we geconfronteerd worden met een moeilijke situatie (zoals aanhoudende pijn, geen zin om je schema te volgen). 

Bijkomende informatie

Verder is het aangewezen dat je roken en alcohol beperkt, dat je zorgt voor een gezonde voeding rijk aan calcium en magnesium en dat je vooral je sociale contacten niet verwaarloost. Wat kan helpen is contact met lotgenoten, al moet je er wel voor zorgen dat het geen negatieve gesprekken worden, maar elkaar ondersteunen en stimuleren in het toch moeilijk herstelproces.

Richtlijnen en Referenties

Jan b Eyskens schreef een doctoraatsthesis over chronische moeheid dat in 2017 werd verdedigd (Doctoraat Medische wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen en Ph.D. Rehabilitation Sciences and Physiotherapy aan de Vrije Universiteit Brussel).

© 2021 – Jan b Eyskens