Fibromyalgie is een syndroom gedomineerd door pijn. De naam fibromyalgie betekent letterlijk 'pijn in spieren en bindweefsel'. De spieren van het bewegings- en houdingsapparaat lijken constant overprikkelbaar. Patiënten kunnen zich dan ook moeilijk ontspannen. Bij onderzoek van de spieren, pezen en gewrichtsbanden waar de pijn voorkomt, kunnen geen weefselafwijkingen worden aangetoond. Bloed- en urine-onderzoek tonen eveneens geen afwijkingen. 

Naast diffuse (verspreide) pijnen, gevoeld ter hoogte van de spieren en de peesaanhechtingen zijn er nog tal van andere symptomen waarvan vermoeidheid een van de meest voorkomende is. Door de chronische spanning in de spieren is de slaap gestoord en oppervlakkig waardoor je niet kan herstellen en je moe bent bij het opstaan. 

Vaak hebben fibromyalgie patiënten ook concentratiestoornissen. 

Mensen met fibromyalgie kunnen last hebben van 'restless legs'. In rust en dus ook 's nachts in bed, moeten ze de benen steeds verleggen. Ook daardoor wordt de nachtrust verstoord. 

Men ziet dat na intense fysieke inspanning - voor iemand met fibromyalgie kunnen dat de gewone dagelijkse activiteiten zijn - de klachten van spierpijn en vermoeidheid toenemen. Vaak is er een overlap met klachten zoals bij autonome disfunctie (zie spasmofilie). Door de langdurige pijn en vermoeidheid kan je in een spiraal geraken van negatieve gevoelens met kans op depressie.

Criteria

Om de diagnose te stellen, moet aan volgende criteria worden voldaan: 

Criteria volgens het American College of Rheumatology opgesteld in 1990

• 1. diffuse pijnen gedurende minstens 3 maanden

• 2. minimum 11 duidelijk gevoelige tenderpoints of drukpijnpunten

• 3. normale sedimentatie, sGOT, reumafactor, ANF, spierenzymen en RX van de sacroiliacale gewrichten

Oorzaak en risicofactoren

Een specifieke 'oorzaak' voor fibromyalgie is tot nu toe niet gevonden. Vermoedelijk zijn er verschillende uitlokkende factoren die op elkaar inspelen tot een cirkel van problemen ontstaat, die uiteindelijk tot fibromyalgie leidt. 

Een acute ziekte of trauma wordt vaak vermeld als trigger, als uitlokkende factor, van een fibromyalgie-problematiek. (Trigger = letterlijk trekker, is een bijkomstige factor die een latente (= verborgen) ziekte plotseling doet uitbreken). Men gaat er van uit dat er een mechanisme in gang is getreden van overprikkelbaarheid van het gehele zenuwstelsel, vermoedelijk als gevolg van langdurige (over)belasting. Sensitisatie is een term die hiervoor vaak gebruikt wordt. Langdurige onvoldoende lichaamsbeweging of te uitgesproken sportbeoefening over een te lange periode kan ook een uitlokkende factor vormen. Waar te weinig niet goed is, geldt hetzelfde voor teveel.

Aanpak

Het feit dat er geen medische 'harwarematige' oorzaak gevonden wordt, wil niet zeggen dat er niets aan kan gedaan worden.

Het door ons gevolgde rehabilitatieprogramma (terug 'able' worden, terug in staat zijn functies op te nemen) kwam tot stand door middel van interdisciplinaire samenwerking met artsen, allen gespecialiseerd in de problematiek van veralgemeende klachten zoals het chronisch vermoeidheids syndroom, fibromyalgie of spasmofilie. Dit programma wordt continu aangepast en bijgesteld volgens de nieuwste medische bevindingen en de ervaringen van de teams die het programma toepassen. De laatste jaren waren het voornamelijk gegevens uit de bewegingswetenschappen die het programma bijstuurden. Het rehabilitatieprogramma werd voor het eerst voorgesteld op de studiedag in het Universitair Centrum te Kortenberg in 1998. Later, in het voorjaar van 2004, werd een update versie gepresenteerd. 

Ons rehabilitatieprogramma, DoorvoeldBewegen, is pro-actief. Pro-actief wil zeggen dat het door ons gevoerde beleid opgebouwd is op basis van graded exercises en cognitieve gedragstherapie. Met 'graded excercises' worden oefeningen / etudes op maat bedoeld, of anders gezegd, de beweeg 'opdrachten' worden aangepast aan wat je (nog) kan. Geleidelijk aan wordt het programma verder opgebouwd. Er wordt dus zeker niet 'geforceerd'. Bij cognitieve gedragtherapie leren we je inzicht te verwerven in hoe je best de dagelijkse activiteiten kan plannen, hoe je energie kan besparen.

(Pro-actief = zo vlug mogelijk een directieve therapie opstarten. Een directieve therapie is een behandelvorm waarbij de therapeut actief gebruik maakt van verschillende therapeutische strategieën en huiswerkopdrachten geeft om richting te geven aan veranderingen. De nadruk wordt hierbij steeds gelegd op wat nog kan, niet op wat niet kan.)

Het rehabilitatieprogramma is opgebouwd uit drie onderdelen namelijk instructie, bewegingstherapie en aandachtstraining. 

Instructie

Sturing, dagplanning en energiebeleid

Eens je begrepen en ervaren hebt hoe je je lichaam kan aansturen en welke verschillende strategieën daar voor bestaan, versta je ook waarop ons pro-actief beleid is gebaseerd.

Om je dagdagelijkse activiteiten geleidelijk aan te hervatten en terug op te bouwen stellen we samen een dagplanning op. Door middel van die dagplanning kan je gemakkelijker je persoonlijke grenzen achterhalen of afbakenen. Hieraan kan dan je planning en energiebeleid worden aangepast. Aanpassen van week- en dagplanning gebeurt op basis van het baanbrekende werk van Jerome Singer en Stanley Schachter. 

Slaap

Vaak is bij patiënten met moeilijk begrepen klachten de slaap grondig verstoord. In de bewegingspraktijk geven we je praktische tips om terug beter te slapen. We zoeken samen naar een gepast avond- en slaapritueel om beter in te slapen en bekijken welke wekprikkels je 's nachts wakker maken en hoe je die kunt vermijden.

De twintig-minuten regel

Vaak wordt deze regel foutief voorgesteld. Het is zeker niet dat je niet langer dan twintig minuten een zelfde taak mag uitvoeren om dan twintig minuten te rusten. Wel integendeel. We leggen u de twintig- minutenregel uit zoals hij werkelijk kan worden toegepast. Samen met de 'antigif-houdingen' zorgt dit snel voor de gewenste verandering. Zo kan vaak de pijn in nek en schouder adequaat worden aangepakt en krijg je weer grip op je leven. 

Bewegingstherapie

Angst omwille van pijn of vermoeidheid leidt je ertoe dat je weinig of niet beweegt. Het is toch belangrijk dat je blijft bewegen. In beweging blijven zorgt ervoor dat je op een behoorlijk niveau kan blijven functioneren en vooral dat je verdere 'deconditionering' tegengaat. Indien je dat niet doet, bestaat de kans dat je klachten verder toenemen. Het model belasting-belastbaarheid wordt duidelijk uitgelegd zodat je begrijpt waarom in dit stadium zelfs eenvoudige activiteiten toch belastend zijn.

Onze actieve aanpak bestaat onder andere uit volgende aspecten: 

• Closed-loop bewegen

In het beginstadium leer je eerst veilig en doorvoeld bewegen. Hoe bewegen staat hier centraal. Zonder gepaste bewegingsstrategie zal je hervallen eens je terug zwaardere taken opneemt. Deze fase is essentieel om uit de vicieuze cirkel te geraken. 

• Versterkingsprogramma op basis van trainingsleer

We bieden een gesloten programma aan, stap voor stap. We stellen subdoelen op. Zo geraak je niet na een paar weken ontgoocheld. Want soms is de weg lang. 

• Quota-schema (wandelen, fietsen, zwemmen)

Na leren veilig te bewegen, wordt je functionele herintegratie geleidelijk aan terug opgebouwd. Dit gebeurt door middel van een op maat aangepast cardio-vasculair schema (wandelen, Nordic wandelen, fietsen, zwemmen...). 

• Aandachtstraining of Mindfulness

We hebben hiervoor al geschreven dat de weg soms lang is. Maar de weg is vaak ook belangrijker dan het doel. Vandaar onze specifieke vorm van traject begeleiding. Aandachtstraining gaat over het aanleren van een nieuwe, meer bewuste levensstijl. Dit loopt uiteraard parallel met het doorvoeld bewegen. In essentie kan het er zelfs niet van worden gescheiden. Het specifieke doel van aandachtstraining is om de stressimmuniteit (weerstandsvermogen) te verhogen en om te leren het evenwicht te herstellen wanneer we geconfronteerd worden met een moeilijke situatie (zoals aanhoudende pijn, geen zin om je schema te volgen).

Bijkomende informatie

Verder is het aangewezen dat je nicotine en alcohol beperkt, dat je zorgt voor een gezonde voeding rijk aan calcium en magnesium en dat je vooral je sociale contacten niet verwaarloost. Wat kan helpen is contact met lotgenoten, al moet je er wel voor zorgen dat het geen negatieve gesprekken worden, maar elkaar ondersteunen en stimuleren in het toch moeilijk herstelproces.

Richtlijnen en Referenties

• In 1996 hebben we een studiebezoek afgelegd aan het International Centre for Torture Victims te Kopenhagen. Het is op de daar gevolgde strategie dat we onze aanpak baseren. Een beeld uit Body in Peace is ten andere een schilderij van een vluchteling die zijn lijden en dat van zijn makkers toont. En een beeld zegt vaak meer dan duizend woorden. We bezochten het centrum opnieuw in 2012 en in 2013. Telkens konden we van gedachten wisselen met therapeuten die werkten met mensen met de zelfde klachten als bij fibromyalgie. Hun patiënten hadden wel één 'voordeel': ze dienden zich niet te verantwoorden voor hun klachten en verwikkelingen.

• 2010 DE BEHANDELING VAN CVS IN DE EERSTE LIJN. Uitdaging of verplicht nummer? T. Declercq, H. Stuer, S. Heytens, S. Blancke, R. Rogiers, J. Eyskens. HUISARTS & PRAKTIJK; Huisarts Nu; december 2010; 39(10), 379 - 384

• 2007 The 8th International IACFS Professional Conference, Epidemiology Section. Self Reported Chronic Fatigue and Timed Loaded Standing in The Gambia and in Belgium. Jan Eyskens, Marie Ielegems, Greta Moorkens.

• 2000 ‘Op zoek naar een rationele revalidatie van langdurig vermoeide patiënten’. Wetenschappelijk Tijdschrift Fysische Therapie.

• 1992 Provisional report concerning the standardization of physical therapy treatment plan for musculo-skeletal pain syndromes, voorgesteld op het 2de wereldcongres over Myofasciale pijn en fibromyalgie, Kopenhagen

• 2004 Congresdag ‘Chronisch Moe: het voorlaatste bericht’ U. C. St. Jozef. Kortenberg

• 1998 Congresdag ‘Chronisch Moe’: een multidisciplinaire én pro-actieve aanpak - U. C. St. Jozef. Kortenberg

• 1998 Congres Fibromyalgie, New York, USA

• 1989 1st International Symposium on Myofacial Pain and Fibromyalgie, University of Minnesota, USA

 

© 2021 – Jan b Eyskens